Amaç
MADDE 1 – (1) Bu
Kanunun amacı; kamu yararına uygun olarak tüketicinin sağlık ve güvenliği ile
ekonomik çıkarlarını koruyucu, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden
korunmasını sağlayıcı, tüketiciyi aydınlatıcı ve bilinçlendirici önlemleri almak,
tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konulardaki
politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin
hususları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu
Kanun, her türlü tüketici işlemi ile tüketiciye yönelik uygulamaları kapsar.
Tanımlar
MADDE 3 – (1) Bu
Kanunun uygulanmasında;
·
Bakan: Gümrük ve Ticaret Bakanını,
·
Bakanlık: Gümrük ve Ticaret Bakanlığını,
·
Genel Müdür: Tüketicinin Korunması ve Piyasa
Gözetimi Genel Müdürünü,
·
Genel Müdürlük: Tüketicinin Korunması ve Piyasa
Gözetimi Genel Müdürlüğünü,
·
Hizmet: Bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan
ya da yapılması taahhüt edilen mal sağlama dışındaki her türlü tüketici
işleminin konusunu,
·
İthalatçı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere
mal veya hizmetleri ya da bu malların hammaddelerini yahut ara mallarını ticari
veya mesleki amaçlarla ithal ederek satım, kira, finansal kiralama veya benzeri
bir yolla piyasaya süren gerçek veya tüzel kişiyi,
·
Kalıcı veri saklayıcısı: Tüketicinin gönderdiği veya
kendisine gönderilen bilgiyi, bu bilginin amacına uygun olarak makul bir süre
incelemesine elverecek şekilde kaydedilmesini ve değiştirilmeden kopyalanmasını
sağlayan ve bu bilgiye aynen ulaşılmasına imkân veren kısa mesaj, elektronik
posta, internet, disk, CD, DVD, hafıza kartı ve benzeri her türlü araç veya
ortamı,
·
Konut finansmanı kuruluşu: Konut finansmanı
kapsamında doğrudan tüketiciye kredi kullandıran ya da finansal kiralama yapan
bankalar ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından konut
finansmanı faaliyetinde bulunması uygun görülen finansal kiralama şirketleri ve
finansman şirketlerini,
·
Kredi veren: Mevzuatı gereği tüketicilere kredi
vermeye yetkili olan gerçek veya tüzel kişiyi,
·
Mal: Alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya
tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere
hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi malları,
·
Sağlayıcı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere
ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın
adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
·
Satıcı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere
ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya
da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
·
Teknik düzenleme: 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı
Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunda
yer alan tanımı,
·
Tüketici: Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla
hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
·
Tüketici işlemi: Mal veya hizmet piyasalarında kamu
tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden
veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile
tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet,
bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve
hukuki işlemi,
·
Tüketici örgütleri: Tüketicinin korunması amacıyla
kurulan dernek, vakıf veya bunların üst kuruluşlarını,
·
Üretici: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere
tüketiciye sunulmuş olan mal ya da bu malların hammaddelerini yahut ara
mallarını üretenler ile mal üzerine markasını, unvanını veya herhangi bir ayırt
edici işaretini koyarak kendisini üretici olarak gösteren gerçek veya tüzel
kişiyi,
·
ifade eder.
Temel ilkeler
MADDE 4– (1) Bu Kanunda
yazılı olarak düzenlenmesi öngörülen sözleşmeler ile bilgilendirmeler en az on
iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir
şekilde düzenlenir ve bunların bir nüshası kâğıt üzerinde veya kalıcı veri
saklayıcısı ile tüketiciye verilir. Sözleşmede bulunması gereken şartlardan bir
veya birkaçının bulunmaması durumunda, eksiklik sözleşmenin geçerliliğini
etkilemez. Bu eksiklik sözleşmeyi düzenleyen tarafından derhâl giderilir.
(2) Sözleşmede
öngörülen koşullar, sözleşme süresi içinde tüketici aleyhine değiştirilemez.
(3) Tüketiciden;
kendisine sunulan mal veya hizmet kapsamında haklı olarak yapılmasını beklediği
ve sözleşmeyi düzenleyenin yasal yükümlülükleri arasında yer alan edimler ile
sözleşmeyi düzenleyenin kendi menfaati doğrultusunda yapmış olduğu masraflar
için ek bir bedel talep edilemez. Bankalar, tüketici kredisi veren finansal
kuruluşlar ve kart çıkaran kuruluşlar tarafından tüketiciye sunulan ürün veya
hizmetlerde ise tüketiciden faiz dışında alınacak her türlü ücret, komisyon ve
masraf türleri ile bunlara ilişkin usul ve esaslar Bakanlığın görüşü alınarak
bu Kanunun ruhuna uygun olarak ve tüketiciyi koruyacak şekilde Bankacılık
Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenir.
(4) Bu Kanunda
düzenlenen sözleşmelere istinaden tüketiciden talep edilecek her türlü ücret ve
masrafa ilişkin bilgilerin, sözleşmenin eki olarak kâğıt üzerinde yazılı
şekilde tüketiciye verilmesi zorunludur. Uzaktan iletişim aracıyla kurulan
sözleşmelerde ise, bu bilgiler kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun
şekilde verilir. Bu bilgilerin tüketiciye verildiğinin ispatı sözleşmeyi
düzenleyene aittir.
(5) Tüketicinin
yapmış olduğu işlemler nedeniyle kıymetli evrak niteliğinde sadece nama yazılı
ve her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde senet düzenlenebilir.
Bu fıkra hükümlerine aykırı olarak düzenlenen senetler tüketici yönünden
geçersizdir.
(6) Tüketici
işlemlerinde, tüketicinin edimlerine karşılık olarak alınan şahsi teminatlar,
her ne isim altında olursa olsun adi kefalet sayılır. Tüketicinin alacaklarına
ilişkin karşı tarafça verilen şahsi teminatlar diğer kanunlarda aksine hüküm
bulunmadıkça müteselsil kefalet sayılır.
(7) Temerrüt hâli de
dâhil olmak üzere, tüketici işlemlerinde bileşik faiz uygulanmaz.
(8) Bu Kanun tüm
düzenlemeleri yönünden katılım bankalarını da kapsar. Uygulama, kâr payı
dikkate alınarak yapılır.
Tüketici sözleşmelerindeki haksız şartlar
MADDE 5 – (1) Haksız
şart; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların
sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek
biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır.
(2) Tüketiciyle
akdedilen sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür.
Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda
sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer
hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.
(3) Bir sözleşme
şartı önceden hazırlanmış ve standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici
içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği
kabul edilir. Sözleşmeyi düzenleyen, bir standart şartın münferiden müzakere
edildiğini iddia ediyorsa bunu ispatla yükümlüdür. Sözleşmenin bütün olarak
değerlendirilmesinden standart sözleşme olduğu sonucuna varılırsa, bu
sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya münferit bir hükmünün
müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına bu maddenin uygulanmasını
engellemez.
(4) Sözleşme
şartlarının yazılı olması hâlinde, tüketicinin anlayabileceği açık ve anlaşılır
bir dilin kullanılmış olması gerekir. Sözleşmede yer alan bir hükmün açık ve
anlaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi hâlinde; bu hüküm,
tüketicinin lehine yorumlanır.
(5) Faaliyetlerini,
kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi veya
kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de niteliklerine bakılmaksızın bu
madde hükümleri uygulanır.
(6) Bir sözleşme
şartının haksızlığı; sözleşme konusu olan mal veya hizmetin niteliği,
sözleşmenin kuruluşunda var olan şartlar ve sözleşmenin diğer hükümleri veya
haksız şartın ilgili olduğu diğer bir sözleşmenin hükümleri dikkate alınmak
suretiyle sözleşmenin kuruluş anına göre belirlenir.
(7) Sözleşme
şartlarının haksızlığının takdirinde, bu şartlar açık ve anlaşılır bir dille
yazılmış olmak koşuluyla, hem sözleşmeden doğan asli edim yükümlülükleri
arasındaki hem de mal veya hizmetin piyasa değeri ile sözleşmede belirlenen
fiyat arasındaki dengeye ilişkin bir değerlendirme yapılamaz.
(8) Bakanlık, genel
olarak kullanılmak üzere hazırlanmış sözleşmelerde yer alan haksız şartların,
sözleşme metinlerinden çıkarılması veya kullanılmasının önlenmesi için gerekli
tedbirleri alır.
(9) Haksız şartların
tespit edilmesi ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile sınırlayıcı
olmamak üzere haksız şart olduğu kabul edilen sözleşme şartları yönetmelikle
belirlenir.
Satıştan kaçınma
MADDE 6 – (1)
Vitrinde, rafta, elektronik ortamda veya açıkça görülebilir herhangi bir yerde
teşhir edilen malın, satılık olmadığı belirtilen bir ibareye yer verilmedikçe
satışından kaçınılamaz.
(2) Hizmet
sağlamaktan haklı bir sebep olmaksızın kaçınılamaz.
(3) Ticari veya
mesleki amaçlarla hareket edenler; aksine bir teamül, ticari örf veya adet ya
da haklı bir sebepyoksa; bir mal veya hizmetin satışını o mal veya hizmetin,
kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı, ebat gibi koşullara ya da başka bir
mal veya hizmetin satın alınması şartına bağlayamaz.
(4) Bakanlık ve
belediyeler, bu madde hükümlerinin uygulanması ve izlenmesine ilişkin işleri
yürütmekle görevlidir.
Sipariş edilmeyen mal veya hizmetler
MADDE 7 – (1) Sipariş
edilmeyen malların gönderilmesi ya da hizmetlerin sunulması durumunda,
tüketiciye karşı herhangi bir hak ileri sürülemez. Bu hâllerde, tüketicinin
sessiz kalması ya da mal veya hizmeti kullanmış olması, sözleşmenin kurulmasına
yönelik kabul beyanı olarak yorumlanamaz. Tüketicinin malı geri göndermek veya
muhafaza etmek gibi bir yükümlülüğü yoktur.
(2) Bir mal veya
hizmetin sipariş edildiğini iddia eden bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
…
Mesafeli sözleşmeler
MADDE 48 – (1) Mesafeli
sözleşme, satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı
olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş
bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve
kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması
suretiyle kurulan sözleşmelerdir.
(2) Tüketici,
mesafeli sözleşmeyi ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul
etmeden önce ayrıntıları yönetmelikte belirlenen hususlarda ve siparişi
onaylandığı takdirde ödeme yükümlülüğü altına gireceği konusunda açık ve
anlaşılır şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilir. Tüketicinin
bilgilendirildiğine ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya aittir.
(3) Satıcı veya
sağlayıcı, tüketicinin siparişinin kendisine ulaştığı andan itibaren taahhüt
edilen süre içinde edimini yerine getirir. Mal satışlarında bu süre her
hâlükârda otuz günü geçemez. Satıcı veya sağlayıcının bu süre içinde edimini
yerine getirmemesi durumunda tüketici sözleşmeyi feshedebilir.
(4) Tüketici, otuz
gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin
sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının kullanıldığına dair
bildirimin bu süre içinde satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmiş olması
yeterlidir. Satıcı veya sağlayıcı, cayma hakkı konusunda tüketicinin
bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Tüketici, cayma hakkı konusunda
gerektiği şekilde bilgilendirilmezse, cayma hakkını kullanmak için otuz günlük
süreyle bağlı değildir. Her hâlükârda bu süre cayma süresinin bittiği tarihten
itibaren bir yıl sonra sona erer. Tüketici, cayma hakkı süresi içinde malın
mutat kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu
değildir.
(5) Oluşturdukları
sistem çerçevesinde, uzaktan iletişim araçlarını kullanmak veya kullandırmak
suretiyle satıcı veya sağlayıcı adına mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık
edenler, bu maddede yer alan hususlardan dolayı satıcı veya sağlayıcı ile
yapılan işlemlere ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi hâlinde bu bilgileri
ilgili kurum, kuruluş ve tüketicilere vermekle yükümlüdür. Ancak bu fıkra
kapsamında aracılık edenler, satıcı veya sağlayıcı ile yaptıkları sözleşmeye
aykırı fiillerinden dolayı sorumludur.
(6) Mesafeli
sözleşmelerde, kapsam dışı sözleşmeler, tüketici ile satıcı ve sağlayıcının hak
ve yükümlülükleri, cayma hakkı, bilgilendirme yükümlülüğü, teslimat ile diğer
uygulama usul ve esasları yönetmelikle belirlenir.